Succesvolle blended terugvalpreventie bij Altrecht Eetstoornissen Rintveld

Anorexia Nervosa is een ernstige en vaak hardnekkige eetstoornis. In Nederland komen er jaarlijks 1300 personen met anorexia nervosa bij. Bovendien vallen 30 tot 50 procent van de mensen die behandeld worden voor Anorexia Nervosa terug na het doorlopen van een succesvolle behandeling. Een erg hoog percentage dat omlaag moet, zo vonden de behandelaren van het topklinische Altrecht Eetstoornissen Rintveld. Daarom ontwikkelden zij een Richtlijn Terugvalpreventie, later verworden tot een e-health behandeling in Karify.

De behandeling bestaat uit het maken van een persoonlijk terugvalpreventieplan en een nazorgtraject dat bestaat uit een beperkt aantal contactmomenten met de behandelaar. De resultaten mogen er wezen: De terugvalpercentages bij Altrecht Eetstoornissen Rintveld zijn teruggedrongen tot 11 procent!

Tamara Berends

We spraken over de nieuwe aanpak met Tamara Berends, Verpleegkundig Specialist bij Altrecht Eetstoornissen Rintveld.

Terugvalpreventie bij Anorexia Nervosa

“De behandeling van Anorexia Nervosa is moeilijk en er is nog relatief weinig over bekend’ vertelt Tamara. ‘De richtlijn voor terugvalpreventie is daarom gebaseerd op bijvoorbeeld terugvalpreventieprogramma’s uit andere probleemgebieden zoals forensische psychiatrie, agressie en psychose.”

APK: Anorexia Periodieke Keuring

“Uit onderzoek bleek dat het risico op terugval het grootst is in de eerste anderhalf jaar na behandeling. Daarom hebben we het online APK-checksysteem opgezet, waarin cliënten minimaal 1,5 jaar zeer laagfrequent gevolgd worden. In deze periode blijven ze in contact via beeldbellen, e-mails of het invullen van een APK-formulier. Behandelaars denken op afstand mee met cliënten en roepen hen op voor een afspraak indien nodig.”

Welke vorm van terugvalpreventie hanteerden jullie voorheen?

“In eerste instantie is deze methode op papier ontwikkeld in de vorm van een werkboek met opdrachten dat een cliënt samen met zijn behandelaar op locatie bij Altrecht invulde.

We hebben echter een cliëntgroep die goed met een computer kan werken. Het zijn veelal meiden en jongens tussen de 12 en 30 jaar met een hoge behandeltrouw. Zij vinden het vaak vervelend om nog hier te komen als ze aan het eind van hun behandeling zijn, vooral omdat we bovenregionaal werken en ze soms lang moeten reizen. Daarom leek het ons en patiënten fijner om de opdrachten op afstand online te kunnen maken, in plaats van in de behandelkamer.”

Verminderen bezoek op locatie

“In 2012 is de online variant ontwikkeld. De methode bleek ook goed geschikt om te digitaliseren vanwege de zelfstandigheid die van de patiënt gevraagd wordt in de richtlijn. De methode bestaat uit 9 à 10 opdrachten waarin cliënten een persoonlijk terugvalpreventieplan maken. De opdrachten resulteren in een samenvatting van het persoonlijke terugvalpreventieplan van de cliënt. De beknopte opdrachten zijn behapbaar voor cliënten zodat zij deze, eventueel samen met hun naasten, thuis kunnen maken. Door de blended terugvalpreventie hoeven cliënten minder vaak naar Rintveld te komen en krijgen zij meer zelfstandigheid.”

Onderzoek: Terugval flink afgenomen

“Ik heb onlangs een onderzoek gepubliceerd over de nieuwe terugvalpreventie-aanpak van Rintveld. Daaruit blijkt dat het terugvalpercentage is teruggedrongen tot 11%. Bij de jeugd ligt dit percentage zelfs nog lager.

Doordat cliënten tijdens het APK-traject nog een lijntje houden met hun behandelaar is de drempel om contact met de behandelaar op te nemen verdwenen. De voornaamste winst wordt daarom nu geboekt bij het voortijdig opvangen van gedeeltelijke terugval. In dat geval nemen cliënten contact op en kan een volledige terugval voorkomen worden. Ongeveer 19% van de behandelde cliënten valt niet volledig terug doordat zij bij een gedeeltelijke terugval voortijdig worden opgevangen.”

Hoe reageren cliënten op de blended werkwijze?

“Een kwalitatief onderzoek onder tientallen cliënten en ouders wijst uit wat de terugvalpreventie zo succesvol maakt: Cliënten en naasten zien het als een veiligheidslijn die hen een zekerder gevoel geeft, waardoor zij niet bang zijn om stappen vooruit te zetten.”

Wordt de richtlijn ook buiten Altrecht Eetstoornissen Rintveld toegepast?

“Een van de redenen dat we de Richtijn Terugvalpreventie voor Anorexia Nervosa (AN) baseerden op die van andere probleemgebieden, is omdat het proces van terugval vergelijkbaar is voor heel veel aandoeningen. De werkwijze zoals beschreven in de richtlijn terugvalpreventie AN is dus breed toepasbaar, maar de kracht zit in de details. Het is zaak dat cliënten goed geïnformeerd worden over hun specifieke stoornis, wat het risico op terugval is en in welke periode dat risico het grootst is.

De Richtlijn Terugvalpreventie AN is bijvoorbeeld gericht op 1,5 jaar laag frequent contact, omdat in die periode het risico op terugval voor deze doelgroep het grootst is. Kijk je echter naar een andere eetstoornis, bijvoorbeeld boulimia nervosa, dan dient er anders gehandeld te worden omdat daarbij het risico op terugval de eerste 4 maanden na afronden van de behandeling het grootst is. Intensieve begeleiding om terugval te voorkomen, zal dus in die periode moeten liggen.

De terugvalpreventiemethode bij boulimia nervosa heeft dus een iets andere insteek, maar de blended variant waarbij een persoonlijk terugvalpreventie plan opgesteld wordt, is ook hier uitermate voor geschikt.

De blended terugvalpreventie krijgt al navolging bij andere afdelingen die werken met patiënten met anorexia nervosa. Ik verwacht dat de richtlijn vaker gevolgd gaat worden nu onderzoek positieve effecten aantoont.

Dit nazorgtraject zorgt ervoor dat behandelaars en cliënten de behandeling eerder af durven te sluiten. Deze mogelijke inkorting van de behandeling maakt dat er ook interesse vanuit verzekeraars is.”

Een referentie naar deze aanpak is opgenomen als goed voorbeeld van aanpak van wachttijden met eHealth, in de Kamerbrief over voortgang aanpak wachttijden ggz.